Historia se si Izraeli e Hamasi gjetën rrugën e tyre drejt një marrëveshjeje shtrihet në më shumë se një vit. Por, koha dhe partnerët që ndihmuan në negociata, shpjegojnë pse armëpushimi u arrit pikërisht tani. “Ata ishin fort dyshues ndaj njëri – tjetrit. Nuk kishin pikë besimi”, ka thënë një zyrtar egjiptian i përfshirë në negociata. “Të dyja palët e shikonin çdo fjalë në marrëveshje si një kurth”, ka shtuar ai.
Brenda një klubi luksoz në bregun e Dohas, situata e tensionuar që nuk po sillte fryte, rëndonte mbi negociatorët tek afrohej ora 3 e mëngjesit.
Në katin e parë, një delegacion i Hamasit, udhëheqësi i të cilit dikur kishte shmangur një sulm ajror izraelit që i vrau shtatë anëtarë të familjes së tij, shqyrtoi detajet e një propozimi tjetër për të ndalur luftën në Gazë. Në katin e dytë këshilltarët e shefit të inteligjencës izraelite, të cilët ishin zotuar të hakmerreshin ndaj atyre që ishin përgjegjës për sulmin e 7 tetorit 2023, nga i cili nisi lufta, bënë të njëjtën gjë.
Me ndërmjetësuesit e Katarit, të SHBA-së dhe Egjiptit, që bënin përpjekje për të gjetur zgjidhje – a mundën palët – të cilat ishin aq armiq të përbetuar saqë refuzuan të bisedonin direkt me njëri – tjetrin – të paktën të arrinin një marrëveshje për t’i ndalur luftimet dhe për të sjellë dhjetëra pengje izraelite në shtëpi?
“Ata ishin fort dyshues ndaj njëri – tjetrit. Nuk kishin pikë besimi”, ka thënë një zyrtar egjiptian i përfshirë në negociata, i cili ka folur në kushte anonimiteti.
Sipas tij, bisedimet të mërkurën e 15 janarit u zvarritën për mosmarrëveshjet rreth hartave që tregonin se ku Izraeli do të fillonte tërheqjen e trupave dhe kërkesën e tij që Hamasi të sigurojë një listë të pengjeve që ishin të gjallë.
“Të dyja palët e shikonin çdo fjalë në marrëveshje si një kurth”.
Në kohën kur kryeministri i Katarit, Sheikh Mohammed bin Abdulrahman Al Thani, njoftoi një marrëveshje armëpushimi të mërkurën në mbrëmje, ndërmjetësit ishin përpjekur përsëri për të zbutur kundërshtimet nga të dyja palët. Edhe atëherë mosmarrëveshjet dhe vonesat vazhduan gjatë dy ditëve që pasuan.
Por teksa luftimet në Gazë pushuan atë javë, tri gra të reja izraelite u liruan nga robëria dhe dhjetëra të burgosur palestinezë u liruan nga Izraeli, marrëveshja, sado e dobët, duket të jetë e qëndrueshme.
Pas muajsh bllokimi, arrihet moment i veçantë për të bërë marrëveshje
Historia se si Izraeli e Hamasi gjetën rrugën e tyre drejt një marrëveshjeje shtrihet në më shumë se një vit. Por koha dhe partnerët që ndihmuan në negociata shpjegojnë pse armëpushimi u arrit pikërisht tani.
“Gjatë javës së fundit të gjithë yjet u rreshtuan përfundimisht në një mënyrë që pas 15 muajsh masakër dhe gjakderdhje negociatat arritën të realizohen”, tha Mehran Kamrava, profesor në Universitetin Georgetown në Katar.
Marrëveshja ishte produkt i një momenti të veçantë politik, me një president të SHBA-së që përgatitej t’ia dorëzonte pushtetin një tjetri.
Të dy po kërkonin një marrëveshje për të liruar rreth 100 pengje izraelite dhe për t’i dhënë fund një lufte që filloi me sulmin e Hamasit që vrau rreth 1.200 persona në Izrael. Zyrtarët palestinezë të shëndetësisë thonë se më shumë se 47.000 njerëz në Gazë janë vrarë në konflikt.
Zyrtarët shëndetësorë nuk bëjnë dallim mes civilëve dhe militantëve, por thonë se më shumë se gjysma e të vrarëve ishin gra dhe fëmijë.
Në Katarin e vogël, por të pasur, bisedimet patën një kujdestar që pozicionohej si ndërmjetës, një rajon që pret bazën më të madhe ushtarake të SHBA-së në Lindjen e Mesme, edhe pse ofron zyra për liderët e Hamasit dhe talebanëve. Egjipti, i prirë për të lehtësuar paqëndrueshmërinë që ka nxitur një fluks palestinezësh përtej kufirit të tij dhe ka shkaktuar sulme në rrugët detare nga rebelët Houthi, punoi për t’i mbajtur bisedimet në rrugën e duhur.
Rrethanat bënë bashkë Sheikh Muhamedin me aleatë të pamundur. Presidenti i atëhershëm Joe Biden dërgoi Brett McGurkun në bisedime e ndërkohë edhe presidenti i tanishëm i SHBA-së, Donald Trump, dërgoi Steve Witkoff, një miliarder i pasurive të paluajtshme i lindur në Bronx, me pak ose aspak përvojë diplomatike, por një miqësi të gjatë me presidentin e zgjedhur.
Marrëveshja që ata sollën së bashku kërkon vazhdimin e negociatave që mund të jenë edhe më të vështira, por me potencialin për të liruar pengjet e mbetura dhe për t’i dhënë fund një lufte që ka shkatërruar pjesën më të madhe të Gazës dhe ka tronditur të gjithë rajonin.
Shtohet presioni mbi Izraelin e Hamasin
Në fund negociatorët e mbaruan atë brenda pak ditësh. Por kjo pasoi disa muaj bllokimi mbi numrin e pengjeve izraelite që do të liroheshin, numrin e të burgosurve palestinezë që do të liroheshin dhe parametrat e një tërheqjeje nga trupat izraelite në enklavën e shkatërruar nga lufta.
Në fund të majit Bideni paraqiti një marrëveshje të propozuar, për të cilën ai tha se kishte ardhur nga Izraeli. Ai u kujdes shumë në gjuhën dhe konceptet e hartuara me ndërmjetësuesit e Katarit dhe Egjiptit, duke bërë thirrje për një marrëveshje me faza me negociata të vazhdueshme drejt një “qetësie të qëndrueshme” – fjalë të folura e të krijuara për të kënaqur të dyja palët.
Por bisedimet kishin ngecur edhe përpara se të hidhej një bombë, që i atribuohej Izraelit, në fund të korrikut, që vrau Ismail Haniyeh, kreun e byrosë politike të Hamasit. Dhe përpjekjet e ndërmjetësve për t’i rifilluar negociatat dështuan kur forcat izraelite gjetën trupat e gjashtë pengjeve në një tunel të Gazës në gusht.
“Kushdo që vret pengjet nuk dëshiron një marrëveshje”, pati thënë kryeministri izraelit Benjamin Netanyahu.
Presioni mbi Hamasin u rrit pasi forcat izraelite vranë liderin, Yahya Sinwar –organizator i sulmit të 7 tetorit – dhe nisën një ofensivë shkatërruese kundër Hezbollahut të Libanit, aleatit të kamotshëm të grupit.
Zyrtarët e Katarit, të frustruar nga mungesa e progresit, njoftuan se po pezullonin ndërmjetësimin derisa të dyja palët të demonstronin gatishmëri për të negociuar.
Javë më vonë Trumpi dërgoi Witkoffin, mik golfi, lidhja më e rëndësishme e mëparshme e të cilit me Lindjen e Mesme ishte shitja e tij prej 623 milionë dollarësh e hotelit Park Lane të New Yokut në fondin sovran të pasurisë së Katarit në vitin 2023. Duke fluturuar për në Doha në fund të nëntorit, Witkoff u kërkoi ndërmjetësve t’i parashtronin problemet që dëmtonin bisedimet, më pas vazhdoi të takohej me zyrtarë në Izrael. Bisedimet rifilluan menjëherë pas, duke fituar terren deri në dhjetor.
“Witkoff dhe McGurk po i shtynin izraelitët. Katari po e shtynte Hamasin”, tha një zyrtar i informuar mbi bisedimet, i cili foli në kushte anonimiteti.
Bashkëpunimi mes këshilltarëve të Bidenit e Trumpit ishte kyç
Merita për progresin varet nga këndvështrimi.
Zyrtari egjiptian ka treguar zhgënjimin që pati pasi e bindi Hamasin për të rënë dakord me negociata kur kuptoi se Netanuahy kishte vendosur kushte të reja.
Një zyrtar izraelit, i cili foli në kushte anonimiteti kur negociatat po vazhdonin, ka theksuar se vdekja e Sinwarit dhe dobësimi i ndikimit të Iranit në rajon bënë që të luhej një lojë negociatash.
Ai dhe të tjerët të afërt me procesin thanë se retorika e Trumpit dhe dërgimi i një të dërguari kishte injektuar drojë te të dyja palët. Zyrtari egjiptian vuri në dukje se një deklaratë të Trumpit në mediat sociale se do të kishte “ferr për të paguar” nëse pengjet nuk liroheshin, bëri presion si te Hamasi ashtu edhe te zyrtarët izraelitë për të arritur një marrëveshje.
Dhe ndërmjetësuesit thanë se gatishmëria e Witkoffit dhe McGurkut – që përfaqësonin liderët që urrejnë t’i japin njëri-tjetrit meritat për marrëveshjen – për partneritet ishte kritike.
“Si e kanë trajtuar këta dy çështjen si ekip që nga zgjedhjet, pa qenë ende në detyrë, me të vërtetë ka ndihmuar në mbylljen e boshllëqeve që na lejuan të arrijmë një marrëveshje”, ka theksuar Majed Al Ansari, këshilltar i kryeministrit të Katarit dhe zëdhënës i Ministrisë së Punëve të Jashtme.
Në fillim të janarit pati një përparim në bisedime kur Hamasi ra dakord të jepte një listë të pengjeve që do të lironte në fazën e parë të një marrëveshjeje, tha një zyrtar i informuar mbi bisedimet.
McGurk fluturoi nga Uashingtoni në Doha disa orë më vonë. Witkoff udhëtoi gjithashtu në fund të javës.
Të nesërmen – e shtunë, 11 janar – Witkoff fluturoi për në Izrael, duke siguruar një takim me Netanyahun edhe pse ishte e shtuna hebraike. McGurk thirri. Netanyahu ra dakord të dërgonte krerët e inteligjencës dhe sigurisë së brendshme izraelite në Doha për negociata.
Kjo çoi në negociata të zgjatura, shumica e të cilave u mblodhën në zyrën private të kryeministrit të Katarit, që zgjatën deri në orët e vona të natës.
Ndërmjetësit lëviznin sa te njëri, sa te tjetri kundërshtar në kate të ndryshme. Në të tjerat, kryenegociatorët për të dyja palët hynë veçmas në zyrën e kryeministrit për t’i përmbledhur detajet.
“Por delegacionet e Hamasit dhe Izraelit nuk i kanë kryqëzuar kurrë rrugët”, ka deklaruar një zyrtar i informuar për bisedimet.
Kushtet e armëpushimit u debatuan deri në momentin e fundit
“Deri vonë në orët e para të së mërkurës (15 janar) ne po punonim pa u lodhur për të zgjidhur mosmarrëveshjet e minutës së fundit”, ka deklaruar një zyrtar egjiptian i përfshirë në negociata.
“Pas diskutimeve të zgjeruara të fokusuara në zonën tampon që Izraeli duhet të mbajë në Gazë dhe emrat e të burgosurve që do të lirohen, nata e gjatë përfundoi me një marrëveshje që dukej gati”, ka deklaruar zyrtari i informuar për bisedimet.
Por me gazetarët që u mblodhën të mërkurën në mbrëmje për një njoftim, “një problem i minutës së fundit, kërkesat e minutës së fundit nga të dyja palët” shkaktuan një vonesë, ka shtuar zyrtari.
Izraeli e akuzoi Hamasin se po përpiqej të bënte ndryshime në marrëveshjen e rënë dakord tashmë përgjatë kufirit të Gazës me Egjiptin. Hamasi i quajti pretendimet “të pakuptimta”.
Një zyrtar i lartë amerikan i përfshirë në bisedime ka deklaruar se negociatorët e Hamasit bënë disa kërkesa në minutën e fundit, por ka theksuar se “ne qëndruam shumë të vendosur”.
Pasi thirri negociatorët e Hamasit në zyrën e tij, me median dhe botën që ende prisnin me ankth, kryeministri i Katarit u takua veçmas me izraelitët dhe të dërguarit e SHBA-së. Më në fund, tri orë pas planit, Sheikh Mohammed doli në një foltore për të njoftuar se palët kishin arritur një marrëveshje.
Edhe atëherë negociatat rifilluan të nesërmen me grindje e pyetje rreth zbatimit përfundimtar të marrëveshjes dhe mekanizmave për ta bërë këtë. Në momentin që bisedimet përfunduan, ishte ora 4 e mëngjesit.
Disa orë më vonë presidenti izraelit, Isaac Herzog, shprehu shpresën e tij se marrëveshja do të sillte një moment kombëtar të vullnetit të mirë, shërimit dhe rindërtimit.
Por askush nuk mund të thotë se sa do të zgjasë.
Arritja e një armëpushimi të përhershëm, thonë vëzhguesit, ka të ngjarë të jetë e vështirë.
