Punimet po ecin me shpejtësi për ndërtimin e fabrikës së parë të mirëfilltë për çipa të gjysmëpërçuesve me teknologji 300 mm (12 inç) në zonën industriale të Dholera, në perëndim të Indisë. Ky është një projekt nga kompania “Tata Electronics”, pjesë e grupit “Tata”, ndër më të mëdhenjtë e Indisë, në bashkëpunim me Powerchip Semiconductor Manufacturing Corporation (PSMC) nga Tajvani. Investimi arrin në vlerën e 11 miliardë dollarëve, gjysma e të cilit është subvencion nga qeveria e Indisë.
“Kjo është mundësia e artë për gjysmëpërçuesit, teksa konsumi i brendshëm për këtë produkt po rritet, në një kohë që prodhimi i tij është përqendruar në pak vende dhe klientët po kërkojnë diversifikim”, tha Uptal M.Shah, Zv.drejtor i strategjisë dhe zhvillimit të biznesit i “Tata Electronics” në një takim me gazetarë nga Europa, që ishin në një vizitë njohëse në Indi.
Ai shton se konsumi i gjysmëpërçuesve, që përdoren nga automjetet, pajisjet elektronike, pajisjet industriale, robotikë, telekomunikacion, mjekësi, pritet të dyfishohet në vend deri në vitin 2030 duke arritur në 110 miliardë dollarë, i nxitur nga rritja e shpejtë e ekonomisë.
Industria e gjysmëpërçuesve sot është e përqendruar në SHBA, Tajvan, Japoni, Kinë. Në Indi ka shumë fabrika për montimin, por “Tata” është projekti i parë që do të realizojë cikël të mbyllur.
Fabrika do të mundësojë krijimin e një zinxhiri të qëndrueshëm të furnizimit. Avantazhi kryesor konkurrues pritet të jetë çmimi i lirë.
Këta çipa janë të qëndrueshëm dhe shumë më të lirë për t’u prodhuar dhe kërkohen në sasi gjigante nga industria automobilistike, industriale dhe elektronika bazë.
Kjo është arsyeja pse vendet si India dhe kompani si “Tata” investojnë pikërisht në këto teknologji, ku kërkesa, jo vetëm e brendshme, por edhe ajo globale, është e madhe dhe e vazhdueshme.
“10% e gjysmëpërçuesve globalë do të konsumohen vetëm në Indi, por dhe tregu ndërkombëtar është në rritje”, pohon M.Shah.
“‘Tata’ është pioniere për gjysmëpërçuesit dhe India është e pozicionuar në mënyrë unike.
Një nga arsyet e rritjes së shpejtë të ekonomisë është digjitalizimi i shpejtë dhe zgjerimi i tregut konsumator”. Ai shton se pesha e industrisë në Prodhimin e Brendshëm Bruto (PBB), nga 17% në vitin 2025 pritet të arrijë në 25% deri në vitin 2030.
Ky sektor po merr mbështetje të madhe nga qeveria indiane. Skema për ndërtimin e fabrikave të gjysmëpërçuesve parashikon subvencione prej 50% të kostos së projektit (bashkëfinancim) nga qeveria qendrore.
Një agjenci qendrore e krijuar nga qeveria indiane në vitin 2021, “India Semiconductor Mission” (ISM) udhëheq dhe koordinon zhvillimin e plotë të industrisë së gjysmëpërçuesve në Indi, nga prodhimi, te dizajni, kërkim-zhvillimi dhe ekosistemi mbështetës, me synim që India të bëhet një qendër rajonale për prodhim dhe R&D në gjysmëpërçues dhe të ulë varësinë nga importi.
M.Shah thotë se subvencionet e qeverisë në këtë sektor pritet të arrijnë 25 miliardë dollarë.
Fabrika, godinat e të cilit po marrin gradualisht formë, pritet të jetë funksionale në fund të 2026-s dhe të ngrihet plotësisht në vitin 2027. Kapaciteti prodhues pritet të jetë 50,000 peta gjysmëpërçuese në muaj dhe ka një potencial punësimi prej 20 mijë punonjësish.
Nuk do jetë Marko Rubio, por ja kush do ta drejtojë delegacionin amerikan në samitin e NATO-s në Bruksel
Fabrika në ndërtim e Tata Electronics, një investim prej 11 miliardë dollarësh për prodhimin e gjysmëpërçuesve. Foto: Sandra Carić Herceg
Pranë fabrikës në ndërtim të “Tata” prej disa vitesh ushtron aktivitetin ReNew një nga kompanitë më të mëdha të energjisë së pastër në Indi, me një portofol të instaluar mbi 13.5 GW dhe mbi 9.5 GW kapacitet në operim.
Kompania prodhon module diellore në fabrikën e saj të re në Jaipur, me kapacitet mbi 16 mijë module në ditë.
Të dyja fabrikat janë pjesë e parkut industrial “greenfield” të Dholera, që i ka fillesat në vitin 2009, me një akt që rregulloi zonat e veçanta me synim nxitjen e investimeve në një hapësirë prej 920 kilometrash që ishte vetëm fushë.
Kjo është një sipërfaqe më e madhe se ajo e Singaporit dhe është jo vetëm zona industriale më e madhe në Indi, por edhe në botë. “Avantazh ishte disponueshmëria e lartë e tokës.
Pas miratimit të akteve, u përgatitën planet e zhvillimit, qeveria qendrore dhe lokale filloi ndërtimin e infrastrukturës, u promovuan investitorët, u bënë takimet me investitorët potencialë. Edhe pronarët e tokës u bënë pjesë e zhvillimit, pasi do të jenë partnerë”, thotë Aditi Goyal, menaxhere e marketingut dhe markës në qytetin industrial të Dholera.
Fokusi ishin projektet e gjysmëpërçuesve dhe investimet elektronike, po njëkohësisht po zhvillohen parqe të mëdha diellore dhe infrastrukturë energjetike. Incentivat varen nga sektorët, por përparësi kanë gjysmëpërçuesit.
“Qyteti po ndërtohet nga e para, me konceptin e një ‘smart city’, me ndërlidhje rrugore, aeroport e hekurudhë, trajtim të ujërave e mbetjeve”, thotë Goyal.
Një pjesë e rëndësishme e projektit është dhe ngritja e infrastrukturës sociale, me komplekse rezidenciale, hotele, shkolla, hapësira tregtare, argëtimi.
“Projekti do të nxisë punësimin dhe do të ndihmojë të rinjtë me trajnime dhe arsim”. Deri në fazën e plotë të zhvillimit pritet të hapen rreth 800,000 vende pune direkt dhe indirekt, në industri, teknologji dhe shërbime.
Projekti parashikon që faza kryesore të jetë funksionale deri në vitin 2030-2032 dhe zhvillimi të përfundojë në mënyrë të plotë rreth vitit 2040.
Zona industriale do të përfshijë fabrikën e gjysmëpërçuesve, terminale logjistike, fabrikë automjetesh elektrike, park diellor, aeroport ndërkombëtar dhe korridore transporti, së bashku me qytetin smart rezidencial.
Dholera është nyja e parë dhe më e madhe e korridorit industrial Delhi–Mumbai, pjesë e Programit Kombëtar për Zhvillimin e Korridoreve Industriale, i cili përfshin 32 projekte Smart City në 4 faza përgjatë 11 korridoreve të reja industriale për të nxitur zhvillimin ekonomik dhe krijimin e vendeve të reja të punës në Indi, i cili po zbatohet gradualisht nga viti 2014 e në vijim, me afat të plotë realizimi deri në vitet 2035–2040.
Frika nga një valë emigrantësh nga Kili, Peruja shpall gjendje të jashtëzakonshme
Si u bë India, ekonomia me rritjen më të madhe në botë
India ka tërhequr vëmendjen e mediave ndërkombëtare vitet e fundit për shkak të ritmeve të shpejta të rritjes ekonomike, me 6.5-7.5% në vit.
Këto nivele kanë qenë ndër më të lartat në botë gjatë viteve të fundit, duke e konsoliduar vendin si ekonominë kryesore me zgjerimin më të shpejtë ndër shtetet e mëdha.
Parashikimet e FMN-së dhe agjencive të vlerësimit tregojnë se rritja pritet të qëndrojë rreth 6.5% edhe gjatë 2026–2027.
FMN pret që deri në mars të vitit të ardhshëm, India të tejkalojë Japoninë duke u bërë ekonomia e katërt më e madhe në botë, pas SHBA-së, Kinës e Gjermanisë. Fondi parashikon se deri në vitin 2030 do të renditet vetëm pas SHBA-së dhe Kinës.
Në fillim të këtij shekulli, India nuk renditej as në dhjetëshen e parë.
Ashwini Vaishnaw, ministër i Hekurudhave, Informimit dhe Komunikimit Publik, si dhe i Elektronikës dhe Teknologjisë së Informacionit, shpjegon se strategjia e qeverisë indiane mbështetet tek investimet masive në infrastrukturë, zhvillimi gjithëpërfshirës që synon të ulë pabarazitë dhe të forcojë kapitalin njerëzor, zgjerimi i kapaciteteve prodhuese dhe industrializimi, si dhe thjeshtimi i legjislacionit për të krijuar një klimë më të favorshme për biznesin dhe investimet.
Ministri argumenton se kombinimi i këtyre katër shtyllave ka ndihmuar Indinë të arrijë ritmet më të larta të rritjes në botë vitet e fundit, të tërheqë investime të mëdha të huaja dhe të nxisë krijimin e vendeve të reja të punës, uljen e varfërisë, duke e shndërruar vendin në një nga ekonomitë më dinamike të dekadës.
“Në kohën e pandemisë, vendet e pasura dhanë cash për popullatën, që krijoi më shumë probleme se zgjidhi për shkak se rriti inflacionin. Ne vendosëm të hidhnim kapital që sjell zhvillim afatgjatë dhe sot mund të shikohen rezultatet, me inflacionin që mbeti i ulët dhe rritjen që ishte e lartë”, tha ai në takimin me gazetarët nga Europa.
Ai shton se në 11 vjet u shtuan 59 mijë kilometra infrastrukturë rrugore, 37.5 mijë kilometra hekurudha, 92 aeroporte, si dhe u elektrifikuan hekurudhat, ndërsa trenat prodhohen në vend. U realizuan investime në infrastrukturë sociale, ku ndër të tjera u ndërtuan 40 milionë shtëpi të përballueshme.
Një fokus i veçantë ishte arsimi. “Çdo javë hapet një universitet i ri”, pohon ai. “Po trajnohen studentë në 295 universitete me format më moderne të financuara nga shteti për gjysmëpërçuesit dhe për të projektuar çipat.
“Çipat më të avancuar prodhohen në Indi. Ky do të jetë një avantazh i madh i vendit në të ardhmen”, tha ministri. “Eksportet elektronike janë të tretat më të mëdha në botë dhe këtë vit pritet të eksportojmë më shumë sesa Kina”.
“Duhet të shikoni se ku e keni avantazhin”, këshillon z. Vaishnaw, duke shtuar se fokusi duhet të mbetet te talentet dhe zhvillimi i sistemit arsimor.
Ashwini Vaishnaw, ministër i Hekurudhave, Elektronikës dhe IT, duke shpjeguar faktorët që kanë nxitur rritjen ekonomike të Indisë
“Ajo që po ndodh në Indi është një histori e paprecedentë për shkallën e transformimit.
Në tetë vjet kemi qenë ekonomia me rritjen më të shpejtë në botë. Nuk ka ekonomi që ka ecur kaq shpejt”, thotë Depak Bagla, drejtor misioni i ATAL, një program qeveritar për të nxitur kulturën e inovacionit dhe sipërmarrjes në të gjithë vendin.
Inovacioni ka qenë në themel të zhvillimit dhe rritjes së shpejtë. “Para 10 vitesh u hartua një program i madh inovacioni dhe platforma për krijimin e ekosistemit”, thotë Bagla.
Në këtë program u regjistruan 350 mijë shkolla dhe 2.5 milionë studentë. Vendi, që ka numrin më të lartë të banorëve në botë, me 1.45 miliardë, shfrytëzoi disponueshmërinë e burimeve njerëzore, ku 65% e popullsisë është nën 35 vjeç.
“Digjitalizimi ka qenë forma më e lartë e modernizimit të Indisë”. Nga 400 startup në vitin 2015, numri i tyre sot ka arritur në rreth 180 mijë, sipas Ministrisë së Tregtisë dhe Industrisë.
Një pjesë e madhe e tyre janë nga qytete të vogla.
“Ndërmarrjet e vogla dhe të mesme janë zemra e zhvillimit që tani janë bërë motori i ekonomisë. Ato kanë nevojë për financim e digjitalizim. Është rritur aksesi në financa dhe mikrofinanca është e përhapur. Ky motor rritje po jep efekte që sjellin rreth 40% të Prodhimit të Brendshëm Bruto”.
Digjitalizimi, thotë z. Bagla, sjell gjithëpërfshirje dhe fuqizim. Sot edhe kompanitë europiane po i delegojnë shërbimet te bizneset indiane. “Investitorët vijnë për aftësitë dhe koston e ulët.
Kur rritesh shpejt, edhe kostot ndryshojnë e të japin avantazh tjetër. Çdo investitor sot kërkon ekonomi elastike”.
Z. Bagla thotë se një llogaritje që ata bëjnë është se për sa shpejt ekonomia arrin të prodhojë 1 trilion dollarë.
Në vitin 2020, PBB e Indisë është 3 trilionë dollarë. Trilioni i katërt pritet të arrihet për 4-5 vjet, pra në fund të 2025-s, PBB do të arrijë në 4 trilionë. “Kur të arrijmë te trilioni i shtatë, ekonomia do të jetë në gjendje të shtojë 1 trilion dollarë në vit”.
Ai shton se kërkesa është ajo që tërheq ofertën. “Tregu e përcakton ku do jetë rritja, sistemi e mbështet. Do të bëhemi ekonomia e katërt në disa muaj dhe po e katërta për kapitalizimin e tregut, duke qenë performuesja më e mirë në botë”.
Zhvillimi, shton ai, ka ndryshuar jetën e çdo individi. Në 10 vjet kanë dalë 350 mijë banorë nga varfëria.
Megjithatë, sfidat për vendin mbeten, që ka ende shumë për të ecur përpara. Sipas Bankës Botërore, të ardhurat për frymë në Indi janë rreth 2,700 dollarë, ndërsa mesatarja globale llogaritet mbi 13,000 dollarë dhe vendet e zhvilluara kanë mbi 45,000 – 60,000 dollarë për frymë.
Në raport me varfërinë, India ka bërë përparime të mëdha gjatë dekadës së fundit, por sfida mbetet serioze në krahasim me mesataren globale. Sipas Bankës Botërore, varfëria shumëdimensionale në Indi ka rënë në mënyrë të ndjeshme, nga mbi gjysma e popullsisë një dekadë më parë në rreth 16% në vitet e fundit.
Sidoqoftë, krahasuar me nivelin global, ku varfëria ekstreme është rreth 10% e popullsisë së botës, India vazhdon të ketë një pjesë më të madhe njerëzish që jetojnë nën nivelin ndërkombëtar të varfërisë, për shkak të pabarazive të thella rajonale, urbanizimit të fragmentuar dhe zonave të mëdha të popullsisë rurale me produktivitet të ulët.
Çfarë po ndodh sot me monedhat e huaja? Ja me sa po blihen dhe shiten dollari dhe euro
Në ambientet e IIMA (Indian Institute of Management Ahmedabad), inxhinierët po i japin dorën e fundit një sistemi satelitor me rezolucion të lartë për 200 km, që do të jetë strategjik për bujqësinë dhe agjencitë e hapësirës dhe komunikacionin.
Kur produkti të marrë formë përfundimtare, ai do të testohet në Agjencinë e Hapësirës që është në të njëjtin qytet dhe do të prodhohet po në Ahmedabad dhe do të dalë në treg me një teknologji unike, që do të shërbejë për satelitët dhe komunikimin me 6G.
IIMA, të cilin “Financial Times” në renditjen “Global MBA Ranking 2025”, e pozicionin në vendin e 31 në botë për programin MBA, ka nxjerrë 30 deri në 40% të liderëve të korporatave në Indi.
Edhe guvernatori aktual i bankës qendrore e shumë anëtarë Parlamenti janë produkt i këtij universiteti, që i ka fillesat në vitin 1961 dhe shtrihet në një sipërfaqe prej 100 hektarësh.
Edhe pse njihet kryesisht për programet MBA, ai ka ndërtuar një ekosistem kërkimi dhe inovacioni që e vendos ndër shkollat më të avancuara të menaxhimit në rajon.
Drejtuesit e institucionit theksojnë se misioni i IIMA-s shkon përtej arsimit tradicional, ai synon të krijojë inovacion të matshëm dhe të zgjidhë probleme reale të biznesit.
Një prej pikave të forta të shkollës është ekosistemi i sipërmarrjes. Përmes akseleratorëve dhe qendrës CIIE.CO, IIMA mbështet start-up-e në fazat e hershme duke ofruar mentorim, akses në treg, investime dhe hapësira zhvillimi — jo vetëm për studentë, por edhe për inxhinierë, shkencëtarë dhe profesionistë.
Fushat ku shkolla po krijon ndikim të thellë përfshijnë teknologjitë “deep tech”, robotikën, space-tech dhe shkencat e avancuara. Sot, mbi 40% e unicorn-ëve indianë kanë lidhje me IIMA, një arritje që lidhet me kulturën e hershme të sipërmarrjes: që para dy dekadash, instituti krijoi një platformë të posaçme për startup-et dhe programe akselerimi.
Me mbi 20 vite aktivitet, IIMA Ventures ka mbështetur 2200+ start-up-e, duke gjeneruar më shumë se 3 miliardë dollarë kapital. Fushat e mbështetjes shtrihen nga teknologjitë “deep-tech”, space-tech, robotika dhe kërkimi shkencor, deri te produktet e inovacionit social.
Ndikimi i IIMA shtrihet edhe në nivel kombëtar: sipas të dhënave të paraqitura nga drejtuesit e universitetit, një në gjashtë unicorn në Indi është themeluar nga një ish-nxënës i IIMA-së, ndërsa nga themeluesit me MBA, një në katër unicorn-ë ka lidhje me këtë institut.
Pjesë e ADN-së së institucionit është edhe kërkimi. Fakulteti i IIMA boton në revista të njohura ndërkombëtare dhe autorë të saj publikojnë libra që përdoren gjerësisht në fusha si ekonomia, menaxhimi i operacioneve, politikat publike dhe inovacioni. Drejtuesit theksojnë se një nga synimet kryesore është forcimi i sistemit të kërkimit në Indi dhe rritja e pranisë ndërkombëtare përmes cilësisë së publikimeve.
Përvoja e të nxënit mbetet po aq e rëndësishme. IIMA fokusohet në analizën e çështjeve reale të biznesit, përmes “rasteve studimore” dhe ndërveprimeve që nuk mund të zëvendësohen nga teknologjitë e Inteligjencës Artificiale.
IIMA është e para shkollë indiane që përdori metodologjinë e rasteve studimore të Harvard Business School, duke krijuar sot një arkiv me 3000+ raste reale biznesi.
Në procesin e ndërtimit të satelitit me rezolucion të lartë
Si po ngrihet qyteti financiar “GIFT CIty”
Nga korridoret nëntokësore me tubacione inteligjente, deri te qiellgërvishtësit që ngrihen çdo muaj, qyteti i parë financiar i Indisë po merr formë si një eksperiment ambicioz urban, ekonomik dhe teknologjik.
Ajo që dy dekada më parë ishte një zonë bosh mes Ahmedabad dhe Gandhinagar, sot po shndërrohet në një qendër tërësisht të re ndërkombëtare për financën, teknologjinë dhe shërbimet globale.
“Qendra financiare ishte e nevojshme, pasi u pa që pas rritjes së shpejtë ekonomike kishte kërkesë për shërbime dhe sipërmarrësit po shkonin në shtete të tjera.
Kjo na ekspozoi që të mendonim se kishte shumë rregullore që po i pengonin dhe kjo po bënte që paratë të shkonin jashtë”, thotë Dr. Dipesh Shah, drejtor ekzekutiv i zhvillimit i Autoritetit të Shërbimeve Financiare Ndërkombëtare.
“Pamë shumë modele, si Londrën, Singaporin, Tokion dhe vendosëm për një ndërthurje të tyre për krijimin e një qyteti modern për financën dhe teknologjinë dhe ekosistemin ku mund të marrin shërbimet financiare brenda vendit”.
Qyteti që po ngrihet quhet GIFT City (Gujarat International Finance Tec-City). Ai është konceptuar si projekt me faza të shumta dhe afatgjatë.
Zhvillimi i tij nisi me godinën e parë në 2013, rregulloren në 2015 dhe krijimin e Autoritetit Mbikëqyrës (International Financial Services Centres Authority- IFSCA) në 2019, që ka shënuar fazën më të rëndësishme të rritjes.
Sot panorama mbizotërohet nga kulla të larta në ndërtim e sipër, vinça që lëvizin pa pushim dhe fasada qelqi që reflektojnë dritën e pasdites. Sipas planit, deri në vitin 2030, këtu do të ngrihen 100 kulla, dhe rreth 40 janë tashmë në ndërtim.
Brenda zonës funksionojnë 25 godina, ndërsa 47 të tjera po planifikohen ose ndërtohen. Ky ritëm e bën GIFT një nga projektet urbane më dinamike në Indi.
Në sipërfaqe, kontrasti mes kullave të biznesit dhe gjelbërimit të zgjeruar krijon pamjen e një qyteti që synon një ekuilibër mes modernitetit dhe jetës së përditshme. GIFT është i ndarë në dy zona të mëdha: Zona rezidenciale — me banesa, hapësira sociale dhe shërbime — dhe Zona Ekonomike Speciale, ku ndodhet International Financial Services Centre (IFSC), zemra e projektit.
“Në dallim nga qendrat e tjera financiare, modeli ynë ka përfshirë dhe qendrat e banimit, si një lehtësi që punonjësit të mos humbasin kohë në udhëtim nga puna në shtëpitë e tyre”, thotë Dr.Shah. “Synojmë të tërheqim talentet nga rajonet që janë në shtet afër dhe duan të punojnë këtu”.
Sot, GIFT City ka tërhequr 18 banka të huaja, 17 banka indiane dhe disa nga fondet më të mëdha të investimeve në rajon. Mbi 1,000 zyra janë tashmë funksionale dhe 27,000 profesionistë punojnë brenda qytetit, nga të cilët 6,000 vetëm në qendrën financiare.
Synimi është të arrihet në 100 mijë punonjës deri në vitin 2030, me paga që në sektorët kryesorë mund të arrijnë deri në 100,000 dollarë në vit, duke e kthyer GIFT në një magnet të ri për talentet indiane dhe ndërkombëtare.
Qyteti po shndërrohet në një shembull të zhvillimit urban të integruar, me distrikt biznesi, zona rezidenciale të posaçme, infrastrukturë sociale, qendra argëtimi dhe një peizazh që ndërthur punën me jetesën moderne.
Sistemi i trajtimit të mbeturinave në Gift City
GIFT City funksionon me konceptin “smart city”, ku edhe mbledhja e mbetjeve bëhet në mënyrë të automatizuar: ato tërhiqen nga ndërtesat përmes një sistemi tubacionesh të mbyllura, pa pasur nevojë për grumbullim tradicional nëpër rrugë.
Nga pikëpamja ligjore, zona financiare e GIFT City trajtohet si një juridiksion i veçantë ndërkombëtar brenda territorit indian.
Për shumë shërbime financiare, ajo konsiderohet si “zonë jorezidente”, çka lejon regjim tatimor më konkurrues, procedura më të thjeshtuara për kapitalin e huaj, kontrata ndërkombëtare të standardizuara dhe rregulla që përafrohen me qendrat globale si Dubai DIFC dhe Singapore IFSC.
Në këtë kuptim, një kompani që operon brenda IFSC-së së GIFT City trajtohet ndryshe nga një kompani brenda juridiksionit të zakonshëm indian.
Sipas planifikimit aktual, ndërtimi dhe operacionalizimi i fazës kryesore pritet të përfundojë deri në 2030, me ngritjen e rreth 100 kullave. Brenda dekadës së ardhshme, GIFT City synon të pozicionohet si një qendër e plotë financiare ndërkombëtare e rangut të Singaporit dhe Dubait, e mbështetur nga një sistem ligjor tërësisht i dedikuar./ Monitor
