Pas më shumë se një dekade jetë të qetë politike dhe zhdukjeje pothuajse të plotë nga skena publike, Goran Minçev është shfaqur si personi i dytë de facto i partisë në pushtet ZNAM dhe ministri përgjegjës për “rivendosjen” e administratës publike joefikase. Minçev hyri në rolet e reformatorit të aparatit shtetëror dhe sekretarit të përgjithshëm të ZNAM me tre dekada përvojë në LSDM, një parti me të cilën ai ende ka një lidhje të fortë emocionale dhe që e lidh atë me Branko Cërvenkovskin, ish-kryetarin dhe mikun e tij, i cili së fundmi u shfaq në foto së bashku me Minçevin dhe njerëz të tjerë nga ZNAM, shkruan Prizma.
Javën e kaluar, në zyrën e tij në ndërtesën e ish-“Nova Makedonija”, ministri hodhi idenë e bordeve drejtuese më të vogla dhe më kompakte, si pjesë e një pakete ligjesh që duhet të rrisin seriozisht performancën dhe reputacionin e burokracisë shtetërore.
Ideja e tij është të ndërhyjë në bordet drejtuese përmes ligjeve reformuese që janë ende duke u shkruar, domethënë, të zvogëlojë përbërjen e tyre.
“Kjo është ideja ime, nuk e di nëse do të kalojë”, thotë ai, duke shpjeguar se një veprim i tillë do të dërgonte sinjal të fortë se shkurtimet në administratë fillojnë pikërisht nga pozicionet që tradicionalisht janë trajtuar si plaçkë tërheqëse partiake pas fitoreve zgjedhore.
Përveç racionalizimit të kostove, kjo do të adresonte edhe rastet absurde në të cilat bordet drejtuese kanë më shumë njerëz sesa ka punonjës në institucionin që ata drejtojnë.
Lëvizja e tij pilot që ai tashmë e ka bërë është në atë drejtim: ai shfuqizoi Këshillin e Inspektimit, i cili, sipas Minçevit, ishte një krijim artificial që shpenzonte pa nevojë 300,000 euro në vit për shtatë anëtarët e tij.
“Ata morën 2,500 euro në muaj dhe u shfaqën një ose dy herë në këshill”, shton ai.
Në kontekstin e shkurtimeve, është ngritur edhe çështja e këshilltarëve të jashtëm të kryeministrit. Ligjet administrative, të cilat u ndryshuan gjatë mandatit të Minçevit, i rregullojnë këto funksione, por numri i këtyre këshilltarëve ende nuk është i kufizuar në mënyrë strikte.
Publiku i percepton ato si pozicione për strehimin e kuadrove të partisë të cilët, gjatë ndarjes së “kulaçit” zgjedhor, kanë hequr dorë nga gara për pozicione ministrore ose drejtuese. Përveç kësaj, kontributi i tyre si ekspertë në disa fusha përputhet me kompetencat e disa ministrave.
“Nuk mund të pajtohem me këtë,” komentoi Minçevi.
Kryeministri, thotë ai, si më përgjegjës për zbatimin e reformave, nuk mund të jetë ekspert në të gjitha fushat, kështu që është logjike të përdoret ndihma e ekspertëve. Kryeministri, Hristijan Mickoski, ka 17 këshilltarë të tillë, dhe sipas të dhënave qeveritare, secili prej tyre i kushton shtetit midis 60,000 dhe 90,000 denarë në muaj.
Reforma e administratës është e pamundur pa ndryshimin kyç që preferon profesionistët mbi kuadrot partiake kur zgjedh drejtorët në administratë dhe sekretarët e përgjithshëm në ministri.
Në fakt, projektligji për shërbimin e lartë drejtues, i cili përfshin drejtorët, nuk ka gjasa të arrijë në agjendë.
Versioni i parë u shkrua në vitin 2019, dhe i fundit u rishikua tre vjet më vonë me akte nënligjore të përgatitura. Vitin e kaluar, Minçev, në një deklaratë për BIRN, premtoi këtë ligj reforme deri në fund të vitit 2025 më së voni, dhe tani në intervistë ai e njoftoi atë për “fillimin e vitit të ardhshëm”, pa ndonjë shpjegim specifik se pse një ligj që ka qenë gati prej vitesh nuk po votohet.
Teksti i projektligjit, siç u zotua edhe një herë ministri, duhet të shfaqet në javët e ardhshme.
Midis 150 dhe 200 pozicione të larta drejtuese në administratat shtetërore, ndërmarrjet publike dhe agjencitë janë rregullisht pjesë e “byrekut” tërheqës të koalicionit, i cili ndahet ekskluzivisht sipas vijave partiake. Dhe ligji, i cili shtyhet vazhdimisht, parashikon një përzgjedhje transparente të ngjashme me modelin për përzgjedhjen e anëtarëve të Komisionit Kundër Korrupsionit.
Biseda me Minçevin lë të kuptohet edhe drejtimet kryesore të reformave administrative që ai ka parashikuar: “zgjimin” e të papunëve, përfundimin e punësimit në bazë partiake ose etnike dhe racionalizimin e institucioneve përmes bashkimit të atyre, kompetencat e të cilëve mbivendosen.
Një problem i madh, sipas tij, është se rreth një e treta e punonjësve në administratë ose nuk po bëjnë asgjë ose po përpiqen të mos vijnë në punë.
“Dhe, në të njëjtën kohë, disa prej tyre drejtojnë edhe biznese private. Ne do ta parandalojmë këtë dhe tashmë po e bëjmë”, thotë ai.
Edhe pse është e palogjikshme, prapë nuk do të ketë pushime nga puna. Plani është që të papunët të përfshihen në procesin e punës përmes mentorimit dhe edukimit të mëtejshëm, siç përcaktohet nga ligjet e reja.
Këtu, një rol kyç pritet nga Akademia e re e Administratës Publike dhe stafi i vjetër, i cili dominon institucionet.
“Akademia do të kryejë trajnime dhe edukim, duke u kujdesur që të mos pushojë nga puna punonjësit ekzistues, dhe në të njëjtën kohë do të përgatisë edhe brezat e rinj që po aplikojnë për konkurse në sektorin publik.”
Shkurtimet nga puna gjithashtu nuk janë në tryezë sepse analizat fillestare kanë treguar se fuqia punëtore është në mungesë.
Pavarësisht kritikave të vazhdueshme për numrin e punonjësve, administrata publike nuk është e mbipopulluar, beson Minçev. Sipas të dhënave zyrtare, vendi, përfshirë ndërmarrjet publike, ka rreth 130,000 të punësuar, ndërsa Sllovenia, një madhësi dhe popullsi e ngjashme, një anëtare e BE-së, ka deri në 170,000.
Megjithatë, sipas ministrit, disa institucioneve u mungon stafi profesional, veçanërisht specialistët e IT-së, të cilët mund të fitojnë më shumë në sektorin privat.
Ai njofton një analizë që do të tregojë se sa nga 1,400 institucionet janë joproduktive ose kanë mbivendosje me organe të tjera shtetërore. Racionalizimi do të kryhet duke u bashkuar, përsëri pa shkurtime nga puna, përmes Ligjit të ri për Organizimin dhe Punën e Organeve të Administratës Shtetërore.
“Ligji është i vështirë dhe nuk do të miratohet së shpejti. Një debat serioz do të hapet vitin e ardhshëm.”
Kujtojmë se shumica e reformave të lartëcekura nga ministri duhet të bëhen deri në fund të këtij muaji, por si duket kjo është e pamundur.
